Hafıza, düşünüş için gerekli malzemeyi temin eder ve saklar. Bu melekeyi hayatımızın her safhasında çok çok kullanmak zorundayız.
Pisikoloji deneyleri, hafıza gücünün değişmez bir kabiliyet olmadığı göstermiştir. Kullanılan adalenin geliştiği gibi, hafıza da zamanla ve onu ezberleme yoluyla çalıştırarak kuvvet kazanılabilir.
Bu sebeple beğendiğiniz söz, fıkra, şiir vesaireyi daima yanınızdan taşıdığınız bir hafıza defterine kaydederek ezberlemeye çalışınız!
Bilgileri zihne yerleştirmenin ve hafızaya almanın da yolu ve prensipleri vardır. Bu yolda şunlar tavsiye edilebilir;
1. Hatırlamak istediğiniz herhangi bir konuyu iyice anladığınızdan emin olunuz! Bir işin mahiyetini kavramak, dayandığı prensibe nüfuz etmek, hatırlamayı kolaylaştırır.
2. Konuyu hatırlamak amacıyla öğreniniz! Deneyler, hatırlama amacı güdülmediği zamanlar hafızanın zayıf kaldığını göstermiştir.
“Dalgın profesör, şemsiyesini sınıftan çıkarken değil, daha sınıfa girdiğinde aklı başka yerde iken masanın kenarına dayadığında unutmuştur.”
3. Ezberlenecek hususları gruplar halinde tertip etmeye çalışınız!
4. Geniş sayfa, paragraf halindeki konuları hatırlamak için, onlar içinden konuyu temsil edebilen anahtar kelime ve ibareler bulunuz!
5. Öğrenirken mümkün olduğu kadar çok çeşitli duyu organını kullanınız! Mesela: Hem görmek hem yüksek sesle okumak hem düşünmek, hem de yazmak… yoluyla öğrenilen bir konu bunlardan biri ile öğrenilenden daha iyi hatırlanır.
6. Kendi hafıza tipinizi tespit ederek öğrenmenizi daha ziyade ona dayandırınız! Hafızalar muhteliftir; bazı kimselerin göz hafızası, diğer bazılarının kulak hafızası… daha kuvvetli olabilir.
7. Büyük ezber parçalarını, küçük mantıkî bölümlere ayırarak ezberleyiniz!
8. Kısa çalışma süreleri kullanınız! Yarım yamalak bir saat harcamak yerine, tam bir dikkatle yarım saat çalışmak ve arada bir müddet zihni dinlendirmek daha faydalı ve verimli olur.
9. Bilhassa teknik terimleri, tarihleri ve yabancı dili öğrenirken ezberleme fişi kullanınız! Fişin yüzüne kelimeyi, tarihi, formülü… yazmak suretiyle daha kolay ezberlemeyi sağlayabilirziniz.
Muhakeme Kabiliyetini Geliştirmek
Genellikle başarının, özellikle de güzel konuşup güzel yazmanın başlıca temellerinden birisi de “düşünme ve muhakeme”dir. Bir çok kimseler bu melekeleri gelişigüzel kullanırlar.
Teemmüllü Düşünce
Düşünce son derece muhterem olduğu halde, bazen bir kimse için; “Onun düşünceleri on para etmez!” deriz. Bundan, değeri olmayan, mantıkî bir sıra takip etmeyen, doğruluktan mahrum düşünceler kasdedilir.
Bazen de düşünmek sözü ile sadece bir şeyi, tahayyül etmeyi kastederiz.
Bizim başarının şartı olarak gördüğümüz bunlar değil, teemmülü düşüncedir. Bu, fikirlerin basit bir şekilde birbirini takip etmesidir. Bu kabiliyet bütün tahsil boyunca işlenerek, mantık ve matematik ilimleri ile düzenlenerek geliştirilir. Buna rağmen bir çok tahsilli kimsede, muhakeme düzensizliklerine sık sık rastlanır.
O halde bu konu üzerine eğilerek muhakeme düzensizliklerinden kendimizi korumayı ve kurtarmayı başarmalıyız.
Muhakemede en fazla rastlanan düzensizliklerden biri “acele genelleme” yapmaktır.
Bir diğeri hatalı ikilem (dilemma, kıyas-ı mukassem) dir. Bu bir konuda bir çok ihtimal bilindiği halde, onları görmezliğe gelerek iki şıkka indirmek ve kişiyi bunlardan birini kabule zorlamaktır.
Bir üçüncü hata da aynı durum ve şartlarda olmayan iki ayrı şeyi birbirine kıyaslamak ve bu yanlış temelden yanlış sonuç çıkarmaya çalışmaktır.
Ayrıca, bir çok kimse hüküm ve sonuçlarda aşırı iddialı davranır; bazıları kendi tezini isbat etmek için olayları ve delilleri çarpıtarak verir.
Bazıları mantığa aykırı bir sonucu hislere hitap ederek sağlamaya çalışır; sevdiğini aşırı över, sevmediğini aşırı kötüler, karşı olduğu şahıs veya fikre fena bir isim takar, soruyu ters yönden de alır veya anlamamazlıktan gelir…vs.
Tahsilde ve hayatta karşılaşılacak müşkülleri çözmek için, düşüncelerde orjinal ve üretici olmayı öğrenmek şarttır. Meseleleri, kendimizinkiler de dahil olmak üzere, objektif olarak ele almalı, mantıkî bir muhakeme yolu takip edebilmeliyiz.
Bir problemin çözümünde, şu mantıkî merhaleleri takip etmek tavsiye idilebilir:
1. Problemin, meselenin iyi ve doğru anlaşılması,
2. Bu konu üzerinde mümkün mertebe çok araştırma ve soruşturma yapılması gereken bilgilerin toplanması,
3. Ortaya çıkan muhtelif çözüm ihtimallerinin tesbiti,
4. Mümkün çözümlerin bir bir denenmesinin tasarlanması,
5. Bunlar içinden en iyi, en az riskli çözümün seçilmesi,
6. Nihaî çözümün tatbik edilmesi.
Dikkati Teksif
Dikkati teksif, dikkati toplama, yöneltme ve idare kabiliyetidir. Bu kabiliyet de geliştirilmeğe müsaittir.
Dikkati toplayamayışımızın sebebi; ya buna hiç alışık olmayıştan, ya da başka bir problemin zihni meşgul etmekte olmasından doğar.
Birinci sebep uzun vadeli bir düzenli çalışma sonunda izale olur.
İkincisine gelince, bunun için önce dalgınlığın sebebini bulup onu ortadan kaldırmak lâzımdır.
Meselâ bir yere telefon edecek veya bir şey alacak olabilirsiniz. Eğer mümkün ise, bunları hemen yapmak en iyi yoldur; fakat çalışacak iseniz, o işi, düşünce veya problemi ilerde hatırlamak üzere bir bloknota kaydedin! Bu suretle, sizi rahatsız eden düşünceyi zihninizden atmış olursunuz.
Psikolijik bir sıkıntınız varsa bunu da, mantıkî muhakeme ve kendi kendinize telkin yoluyla önleyebilirsiniz.
Dikkati teksifin diğer bir yolu da, bazı çalışma alışkanlıklarını geliştirmektir. Meselâ:
1. Belirli yerlerde çalışma alışkanlığını geliştirin; çalıştığınız yeri, eğlence ve istirahat gibi işler içinde kullanmayın!
2. Gürültünün ve eğlencenin minimum olduğu yerde çalışın; çünkü bunlar çalışmayı yüzde yüz engelleyemezse de, dikkatinizi toplamak için size daha fazla enerji sarfını gerektirir.
3. Masanızın üzerinde ancak çalışmanız için lüzumlu şeyleri bulundurun!
4. Fazla rahat sandalye ve sıcak oda gibi yerlerden kaçının; çünkü bunlar rehavet getirir.
5. Belirli ve ölçülü bir hedef tesbit edin ve onu bitirmeyi planlayın!
6. İşlerinizin yapılmasını sıraya koyarak, zihninize takılmasını önleyin!
7. Çalışmaya hemen başlayın, ilham doğmasını beklemeyin!
8. Kendi kendiniz ile müsabaka yapın, işinize bir yarış havası verin!
9. Her seferinde ancak bir iş yapın! Meselâ, bir yandan bir bölümü okurken, öte yandan bir önceki bölümü hatırlamayı düşünmeyin!..
