Seyyid Kutub (1906-1967)
Haci ibrahim Kutub'un oglu
olan Seyyid Kutup, 1906'da Asyut kasabasina bagli Kalia köyünde dünyaya geldi. Babasi
köyde, sayilan bir kisi ve Vatan Partisinin bir üyesi olarak bilinmekteydi.
O zaman bu partinin baskanliginda Mustafa Kamil vardi. Haci Ibrahim Kutup ziraatla
ugrasir, elde ettigi mahsulün bir kismini satar bir kismini da fakirlere infak ederdi.
Annesi ise çok mütedeyyin ve asil bir aileye mensup birisiydi. Seyyid Kutub'a
terbiyesiyle, sevgi ve sefkatiyle çok tesir etmisti.
Seyyid Kutup'un Hamide ve Emine adli iki kiz kardesiyle Muhammed adinda küçük bir de
erkek kardesi vardi. Daha Kahire'de okurken babasini kaybedince, annesinin ve
kardeslerinin bütün mesuliyetleri onun üzerine yikilmis oluyordu. O cia bu durumdan
oldukça sikilmisti. Bu sikintidan biraz olsun kurtulmak için, annesini Kahire'ye
tasinmaya razi eder ve Kahire`ye tasinirlar.
1940'da annesinin ani vefati Seyid Kutup'u oldukça etkilemisti. Kendisini. hayatta yalniz
hissetmeye baslar. Bu konudaki duygularini bizzat kendisi bazi kitaplarinda anlatmaktadir.
SEYYID KUTUB'UN HAYATININ DÖNEMLERI
Seyyid Kutup'un hayatini dört ana bölümde toplamak mümkündür. Bunlardan birincisi
dogumundan 1919'a kadar olan bölüm. Seyyid Kutup bu devrede babasinin itinali dini
terbiyesi altinda yetismisti. Bir tarafta köylerindeki medreseye devam ederken bir
taraftan da babasinin özel terbiyesindeydi. Daha on yasina gelmeden Kur'an-i Kerim'in
tamamini ezberlemisti.
Seyyid Kutup'un hayatindaki ikinci dönem ise 1920 ve 1939 arasindaki zamani
içermektedir. Bu dönemde Kahire'ye giderek liseyi bitirir ve üniversiteye "Darul
Ulum"a girer. Darul Ulum'a girmesindeki maksadi arap dilinde ihtisas sahibi olmakti.
Kardesi Muhammed Kutub'un "Küçük Çigliklar" adli kitabinin önsözünde de
anlattigi gibi Darul Ulum'da dört sene okumustu. Burada okutulan dersler ise Tarih,
Cografya, Arap edebi-
yati, Ingilizce, Sosyaloji, Matematik, Fizik, Felsefe ve dini ilimlerdi.
Seyyid Kutup'u okutan hocalarin basinda ise Mehdi Allame geliyordu. Bu zat Seyyid Kutup'un
"Sairin hayattaki görevi" kitabinin ön sözünde sunlari diyor: "Seyyid
Kutup'un benim talebem olmasi bana çok büyük bir mutluluk veriyor. Eger hayatta benim
ondan baska talebem olmasa bile onun varligi mutluluk olarak kafidir."
Darul Ulum'dan mezun olduktan sonra Milli Egitim Bakanliginda müfettis olarak görev
alir.
Fakat bir yazar olarak görevini daha iyi yapabilmek için görevde fazla kalmayarak
istifa eder. Bu siralarda hemen hemen her konuda kendisini yetistirmek için okumaya
daldigini görürüz. Özellikle arapçaya çesitli dillerden çevrilmis eserleri
incelemekte ve degerlendirmeye tabi tutmaktaydi.
Çok geçmeden Seyyid Kutup da tipki Taha Hüseyin, Abbas Mahmut Akkad ve Mustafa Sadik
Rafi gibi harika bir yazar,olarak ortaya çikiyordu.
Onun yazilari da tipki ötekilerinki gibi ayni gazete ve dergilerde yayinlanmaya
baslamisti.
Seyyid Kutup'un hayatinin üçüncü merhalesini ise 1939 ile 1951 yillari
olusturmaktâdir. Bizim görüsümüze göre bu dönem ayni zamanda Seyyid Kutup'un
Islâmi düsünceye dönüsünün de bir baslangici oluyordu. 1939'da "El-Muktatif'
dergisi O'nun "Kur'an da Fennî Tasvir" adli bir makalesini yayinlamisti. Seyyid
Kutup bu yazisinda bazi ayetlerden örnekler vererek Kur'an'daki sanatsal güzellikleri ve
onun üstün icazini ortaya koyuyordu.
Bu yazisiyla ayni zamanda Kur'an'da icaz olayini inkar eden Akkad'in görüslerinden de
ayrilmis
oluyordu. 1945 yilinda ayni konuda iki kitap yayinladi.
Seyyid Kutup bu kitaplarinin, almis oldugu dini terbiyenin bir semeresi oldugunu açikça
itiraf etmekte, Kur'an'in uslubu ve harikaligiyla kendisini uyandirdigini kabul
etmektedir. O'na göre ilmi Kelamin uslubu olan cedel, dinde pek neticeye
götürmemektedir. Çünkü akil Kur'an'in inceliklerini ve harikaliklarini tam olarak
anlamaktan acizdir. Arkasindan "Sahrada" adli bir kasidesini yayinlayan Seyyid
Kutup, burada her seyin bir tertip ve ölçüye göre yaratildigini anlatmaktadir.
1946'da "Iste Sahtekarlik" diye bir kitabi daha yayinlandi. Bu kitabinda
Abdullah Ali el-Kasimi ile iki konuda tartisiyordu. Bunlardan birisi "Insanin
yaratmak konusundaki gücü" ikincisi ise "Insanin dinlere inanmasiydi".
Akkad ve onun gibileri makalelerinde genelde Abdullah Ali'nin kitabini, dolayisiyla
fikirlerini medhederken Seyyid Kutup siddetle tenkit ediyordu. Çünkü Abdullah Ali dinin
hayatin gerçeklerine ters oldugunu, dine
tabi olanlarin gerilediklerini, özellikle Islâmin insani gerilettigini savunuyordu. Iste
bundan dolayi Seyyid Kutup Abdullah Ali'nin demogojilerine yazdigi kitapda hücum ediyor,
tenkit ediyor ve onlari çürütüyordu.
7 Ekimn 1946 da Seyid Kutup'un Islâmi fikre baslangiç olarak degerlendirilen "Konum
Dersleri" adinda bir makalesi daha yayinlanmisti. Seyyid Kutup bu makalesinde
Misir'in toplum yapisinin, siyasi, ahlaki ve sosyal yönlerden tenkidini yaparak,
müslümanlari çalismaya çagiriyordu. Toplumun islahi için ne yapilmasi gerekiyorsa
müslümanlarin yapmak zorunda olusunun Kur'an'in emri oldugunu söyleyen Kutup delil
olarak Al-
lah'in su ayet-i kerimesini gösterip tefsirini yapiyordu: "Sizden iyiligi emreden,
kötülükten sakindiran, bir topluluk olsun. Iste asil kurtulusa erenler onlardir. "
ISLAMA DOGRU YÖNELIS.
21 Ekim 1946 bu günkü medeniyeti tenkit ederek onun manevi degerlerden soyutlanmis,
sadece maddi bir medeniyet oldugunu delillerle açikliyordu. 1948'in sonlarinda ise
"Islâmda Sosyal Adalet" kitabini yayimladi. Kutub bu kitabinda insanligin arzu
ettigi gerçek sosyal adaletin Islâmda oldugunu ve hakiki adaletin Kur'an'in
gölgesinden baska hiç bir yerde olmadigini açik açik anlatarak hayatin her alaninda
oldugu gibi edebiyatin dahi Islâmi ölçülerden kaynaklanmasi gerektigini vurguluyordu.
1949'da Amerika'ya giden Kutub iki buçuk yil kaldi. Amerika'da kaldigi bu müddet
içersinde Misir'daki arkadasi Tevfik el-Hakim'e gönderdigi mektuplarda Amerikan
toplumunu ve medeniyetini devamli olarak tenkit ediyordu. Çünkü ; bu medeniyette ruhi
degerlerden hiç bir sey yoktur, diyordu. Ayni mektuplarinda "El Melik" adli
kitabini da tenkit ediyordu. Çünkü Kutup bu kitabi Islâmi fikirlerle yogrulmadan çok
önce yazmisti.
Iste Seyyid Kutup arkadasina yazdigi mektuplarda bu kitabinin tenkidinde, "keske
kitabin konusu Yunan felsefesine göre degilde, Islâmi ruhla yazilmis olsaydi. Insallah
gelecekteki konular, hayata, kainata ve insana özel bir bakis açisi olan Islâmdan
kaynaklanir" diyerek temennilerini de bildiriyordu.
Buna göre diyebiliriz ki Seyyid Kutup'un bu tarihten sonra edebiyata bakis açisi
degismistir. Çünkü hayatinin önceki dönemlerine baktigimizda edebiyati din ile ilgisi
olmayan bir güzellik olarak degerlendirmekteydi. Fakat simdi her seyin oldugu gibi
edebiyatin da tüm konularini dogrudan dogruya Islâmdan almasi gerektigini söyle-
mektedir.
1951 ile 1965 yillarini kapsayan zaman parçasi ise hayatindaki dördüncü merhaleyi
olusturuyordu. Kutup bu dönemde edebiyattan tamamen siyrilarak Ihvan-i Müslimin
teskilatina katilmisti. Abdulhakim Abidin'in anlattigina göre Seyyid Kutup artik Ihvanin
bir fikir elemani olmustu.
Gerçi yönetici olarak Ihvanda hiç bir makami yoktu ama iyi bir müntesip olarak Ihvanin
gazetelerinde ve dergilerinde halki devamli olarak Islâma davet ediyordu. Bir ara,
1954'deki tutuklanmasindan önce "Ihvan-i Müslimin" adli gazetede yazi isleri
müdürlügü yapmis, orada yazdigi yazilari bir araya getirerek birçok kitaplar
olusturmustu.
Bu kitaplardan birkaçini burada zikretmeden geçemeyecegiz:
1- Islâm ve Dünyaya bakis
2- Iste Din Budur
3- Istikbal Islâmindir.
Kutup ayrica Ihvan-i Müslimin gazetesinde din ile devlet islerini birbirinden ayirarak
dini siyasetten uzak tutan laik düsünceyi de siddetle tenkit eder, siyaset baskadir, din
baskadir sloganinin bir hikaye oldugunu söyliyerek Islâmda böyle bir sey olmadigini
haykirir. Çünkü Seyyid Kutup "Islâmin kalplerde bir inanç ve hayat için
bir kanun oldugunu" vurguluyordu.
Ezher üniversitesinin Kur'an-i Kerim'i tefsir etmede taklidi tutumunu da açikça tenkit
eden Kutub bu konuda söyle diyordu:
"Bu gün bütün dünya sosyalizm ve kapitalizm gibi belirli sosyal fikirlerin
pesinde gitmektedir. Onun için Ezher üniversitesi Islâmi kültürü her yönüyle halka
götürmelidir. Ibadette, inanç ve hayatin her alaninda, Islâmin kendisine has, her
türlü noksanliklardan uzak ölçülerinin oldugunu izah etmelidir. Ister siyasette
olsun, ister iktisatta ve ister cezalarda olsun Islâmin hayatin her konusu için
ölçüler koydugunu anlatmali ve Islâmi günlük hayata hakim kilmak için çalismalar
yapmalidir.
SEYYID KUTUB'UN SEHADETI
Seyyid Kutup Islâma inanmis ve inandigi davanin gerçeklesmesi için de bir çok
çalismalar yapmis büyük bir mücahitti. 27 Kasim 1954'de, Ihvan-i Müslimin Misir
devlet baskani Cemal Abdunnasir'a suikast girisimiyle itham edildiginde Seyyid Kutup'da
Ihvan-i Müslimin saflarina katilmisti.
Bundan dolayi Ihvan-i Müslimine mensup birçok müslümanla birlikte Seyyid Kutup'da
tutuklandi. Yapilan yargilamanin neticesinde Seyyid Kutup'a agir islerde çalistirilmakla
birlikte on bes sene agir hapis cezasi verildi. Artik Seyid Kutup Kahire'den bir kaç km.
uzakta "Limanneze" hapishanesinde yasamaya baslamisti. On sene hapis yattiktan
sonra o zamanin Irak devlet baskani Abdusselam'in Abdunnasir'i ziyaret ederek
Seyyid Kutup'u serbest birakmasini istemesi üzerine Kutub 1964'de serbest birakildi.
Hapisten çikan Kutub 1965'de "Yoldaki Isaretler" adli kitabini yayinlayinca
tekrar tutuklanir.
Bu tutuklamada yine Ihvan-i Müsliminden bir çok müslüman vardi. Gerekçe olarakta
Ihvan-i Müsliminin devlete karsi darbe girisimini ileri sürerek Ihvani ve Seyyid Kutup'u
darbecilikle itham ediyorlardi.
22 Agustos 1966'da Seyyid Kutup'a idam cezasi verildiginde, Assam el Attarin kitabinda
anlattgina göre Kutub bu karari tebessüm ve Allah'a kavusmanin verdigi büyük bir
mutlulukla karsilamisti. Muhammed Ali Eenna'nin dedigine göre Seyyid Kutup'un asilmasina
asil sebep "Yoldaki Isaretler" adli kitabi idi.
Seyyid Kutup'a verilen bu idam karari, Islâm alemine yayildiginda Pakîstan'da Karaçi
içinde Cemaati Islâminin mepsuplari tarafindan bir yürüyüs tertiplenmis ve olay
kinânarak Abdunnasir'dan karari yeniden gözden geçirmesi istenmistir.
Ayrica yine Pakistan'da "Meclisi Nizami Islâm", "Cemaati Islâmi",
"Cemaati Avami"de bu karari ayni sekilde kinamislardi. Diger taraftan
Ingiltere'de Rabitatül Islâm, Lübnan'da "Cemaati Islâm" teskilati,
Ürdün'de birçok dini sahsiyetler, Sudan'da Seyyid Allal El Fasi ve Istiklal partisi
baskani Ahmet el-Hatib, Irak'taki Rabitanin
baskani Seyh Emcek Eczzehavi ve bir çok Islâm alimleri Abdunnasir'i bu kararindan dolayi
kinamis ve vaz geçmesi için ikaz etmislerdi.
Bütün bunlara ragmen 9 Agustos 1967 sabahi Lübnandaki "Ennebar"gazetesiyle
Misir'daki "El-ehram" gazetesi idam haberini su cümlelerle veriyorlardi.
"...Çelik migferli askerlerden bir grup hazirlanip, agir silahlar artirilarak Kahire
hapishanesinin etrafinda bir hisar olusturuldu. Gazetecilerin hapishaneye girisi
yasaklandi. Seyyid Kutup idam edildikten sonra da gazetecilerden bölgenin terk edilmesi
istendi."
Seyyid Kutup bir çok kiymetli kitap yazmisti. Basta Kur'an-i Kerimin bir tefsiri olan
"Fizilal-i Kur'an" olmak üzere hemen hemen her konuda eseri vardir. Özellikle
Islâmi konularda, edebiyat ve egitim konularindaki eserleri daha çoktur.
Bunlardan hemen hemen hepsi de türkçeye çevrilmistir.
Allah ondan ve onun gibi mücahidlerden razi olsun.
Kaynak: Altinoluk dergisi
Hazirlayan: Ekrem Yolcu
