SE’ÂDET-İ EBEDİYYE KİTÂBINDA
ADI GEÇENLERİN HÂL TERCEMELERİ

F

309 — FADL “radıyallahü anh”: Resûlullahın amcası olan hazret-i Abbâsın büyük oğludur. Annesi, Meymûne vâlidemizin hemşîresi olan Lübâde idi. Huneynde çok kahramânlık gösterdi. Resûlullah yıkanırken su döküyordu. Çok güzel idi. Yermük gazâsında şehîd oldu. 995.

310 — FADL BİN RUZBEHAN “rahmetullahi teâlâ aleyh”: İsfehânlıdır. Ehl-i sünnet âlimlerindendir. Şî’îlerden İbnül-Mutahhiri red eden (İbtâl-ül-menhec-il-bâtıl) kitâbı çok kıymetlidir. 852 [m. 1448] senesinde yazmışdır. Abdül-Hâlık-ı Goncdevânînin vasıyyetlerini şerh eden (Şerh-ul-vasâyâ) kitâbı da meşhûrdur.

311 — FADLULLAH-I HURÛFÎ: Fadlullah bin Abdürrahmân Tebrîzî, hurûfîlik denilen sapık inançların kurucusudur. Bir acem yehûdîsidir. 741 [m. 1340] de Îrânın kuzeyinde Esterâbâd şehrinde tevellüd, 796 [m. 1393] da Tîmûr hânın oğlu Mîrânşâh tarafından, babasının emri ile öldürüldü. Karâmıtî fırkasının döküntülerinden idi. (Câvidân) adında fârisî büyük bir kitâb yazdı. Burada Kur’ân-ı kerîmdeki harflere ma’nâlar vererek, kendisinin tanrı olduğunu bildirdi. Bütün dinleri inkâr ve islâmiyyet ile alay etdi. Talebesinden Şemseddîn adındaki hurûfînin halîfesi Bâyezîdin talebesinden olan Ferişteh oğlu denilen Abdülmecîd İzzeddîn (Aşknâme) adı ile, bu kitâbı genişletdi. Kitâblarında dinsizlik, ahlâksızlık olduğundan ve herşeye halâl dediklerinden gizli tutarlar. (Sır) derler. Tîmûr hân, Fadlullahı öldürtdü. Tekkelerini dağıtdı. Esterâbâd şehrini yakdı, yıkdı. İslâmiyyeti bu sapıklardan temizledi. Yâvuz sultân Selîm hân, şî’îliğin yayılmasını önlediği gibi, Tîmûr hân da bu din ve ırz düşmanlarının yayılmasını önleyerek, islâmiyyete çok büyük hizmet etmişdir. Hurûfîlik sonradan bektâşî tekkelerine yayıldı. Bektâşî adını müslimânlardan alarak, kendilerine mâl etdiler. 500, 501, 502, 503, 1076, 1183.

312 — FAHRÜDDÎN-İ RÂZÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin Ömer, büyük islâm âlimidir. Tefsîr, kelâm, fıkh, fizik, matematik ve tıb üzerinde çok kitâb yazmışdır. Tefsîr ve Şâfi’î fıkh âlimidir. Allâme ve şeyh-ul-islâm ismleri verilmişdir. 544 [m. 1149] de Rey şehrinde tevellüd, 606 [m. 1209] da Hiratda vefât etdi. 370, 371, 391, 417, 458, 480, 490, 491, 537, 644, 714, 758, 1013, 1014.

313 — FAHR-UL-İSLÂM “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Alî bin Muhammed Pezdevî, Hanefî fıkh âlimlerindendir. 400 senesinde tevellüd, 482 [m. 1089] de Semerkandda vefât etdi. Çok kitâb yazdı. 444, 636.

314 — FÂRÂBÎ: Muhammed bin Turhan, felsefeci ve mûsikî üstâdı idi. 259 [m. 873] da Seyhûn nehrine yakın Fârâb kasabasında tevellüd, 339 [m. 950] da Şâmda vefât etdi. Çok kitâb yazdı. 759, 962.

315 — FÂTİH MUHAMMED HÂN “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Osmânlı pâdişâhlarının yedincisidir. Halîfe değildi. İkinci Murâd hânın oğlu, ikinci Bâyezîd hânın babasıdır. 833 [m. 1429] de Edirnede tevellüd, 886 [m. 1481] da Gebzede vefât etdi. Türbesi Fâtih câmi’i yanındadır. [855] de pâdişâh oldu. Bosna Herseği ve birçok yerleri aldı. 857 [m. 1453] Mayıs ayının yirmidokuzuncu Salı günü İstanbulu Bizans rumlarından alarak, orta çağa son verdi. Ayasofya kilisesini câmi’ yapdı. Kıyâmete kadar câmi’ kalmasını yazılı vasıyyet ve vakf eyledi. Fekat, 1354 [m. 1935] Ramezân ayında müze yapıldı. 1990 Ramezân ayında, bir kısmı ibâdete açıldı. Ayasofya [Sainte Sophie] câmi’i, İstanbulda, Topkapı serâyı yanındadır. Mîlâdın 325 senesinde, büyük Kostantin tarafından ahşap olarak yapıldığı, Aryus mezhebinde olup, 408 de vefât eden Arkadyus zemânında yandığı, bunun oğlu Teodosyusun yeniden yapdırdığı, Jüstinyanus zemânındaki ihtilâlde yine yandığı, bunun tarafından şimdiki binânın yapdırıldığı (Kâmûs-ül-a’lâm)da yazılıdır. Justinyanus, 565 de ölmüşdür. Bunun zemânında, zelzelede kubbesi yıkılmış, şimdiki kubbe 548 de yapılmışdır. Şarkdan garba 81, şimâlden cenûba 73, yüksekliği 57 metredir. Makedonyalı Vasil [Balis I.] ve Roman ve Andronik zemânlarında tâmir edilmişdir. Fâtih, bir tuğla minâre yapdırmışdır. Serây kapısı köşesindeki minâreyi ikinci Bâyezîd, diğer iki minâreyi ikinci Selîm hân yapdırmışdır. Şadırvanı birinci Mahmûd hân, büyük top kandili üçüncü Ahmed hân yapdırmışdır. Bağçesinde, ikinci Selîmin, üçüncü Murâdın, üçüncü Muhammedin, birinci Mustafânın ve üçüncü Murâd şahzâdelerinin olarak beş türbe vardır. Kumkapıdaki küçük Ayasofyayı da Jüstinyanus yapdırmışdır. Sultân Mahmûd türbesi yanındaki kırmızı mermerden (Çemberli taş)ı büyük Kostantin Romadan getirmişdir. Üzerinde Apolonun heykeli vardı. Sonra Jülyanus ve Teodosyüs heykellerini koydurdular. Komnus zemânında yıldırım heykelleri yıkdı, yerlerine haç kondu. Bu da yandı. Demir çemberlerle bağladılar. Fâtih câmi’i, Yedikule câmi’i, Kireç iskelesi câmi’i, Şehremini câmi’i ve Rumeli-hisârı, Fâtih sultân Muhammedin türklere bırakdığı yâdigârlarının en kıymetlilerindendir. Rumeli-hisârı câmi’ini hâcı Kemâleddîn efendi yapdırmışdır. Kabri de oradadır. 1159 [m. 1746] da yandığı için birinci Mahmûd hân yeniden yapdırdı. Ayvanserâyda Tahta-minâre ve Akserâyda Horhor çeşmelerine bitişik Hindiler tekkesi mescidlerini de Fâtih yapdırdı. Havan topunu ilk yapdıran Fâtihdir.

Fâtih sultân Muhammedin vezîrlerinden Murâd pâşa, [870] de Akserâyda Murâd pâşa câmi’ini yapdırdı. 879 [m. 1474] de Ak-koyunlu uzun Hasen ile harb ederken Diyâr-ı Bekrde şehîd oldu. Şadırvanını yapdıran Kara Dâvüd pâşa ikinci Osmân hânı şehîd eden zorbalarla işbirliği yapdığından, i’dâm olunup Murâd pâşa câmi’i yanına defn edilmişdir. Sadr-ı a’zam Mesîh Alî pâşa ve şeyh-ul-islâm pîrî zâde Osmân Sâhib efendi de oradadır. Fâtih sultân Muhammed, Kasım pâşada Dîvânhâne mescidini de yapdırmışdır. Sultân Süleymân, bu câmi’in etrâfına bir serây ve bir dîvânhâne yapdı. Osmânlılarda ilk tersâneyi 922 [m. 1516] de Yavuz sultân Selîm hân yapmışdır. Okmeydânı câmi’ini de Fâtih yapdırmışdır. İstanbulu kuşatınca, yetmiş gemiyi Balta limanından kızaklarla karadan Kasım pâşaya indirdi. Bir sene sonra Bâyezîd kulesinin olduğu yerde, ilk türk serâyını yapdırdı. Bu büyük serâya (Eski serây) denir. 25, 1092, 1138, 1185.

316 — FÂTIMA “radıyallahü anhâ”: Resûlullahın dördüncü kızı, hazret-i Alînin zevcesi ve hazret-i Ömerin kayın vâlidesidir. Nikâh yapılırken onbeş yaşında idi. Mehri dörtyüz miskal gümüş olduğu (Mevâhib-i ledünniyye)de Sevîk gazvesinde yazılıdır. 57,14 miskal altın demekdir. Bugün için 38 altın liradır. Alî “radıyallahü anh” yirmibir yaşında idi. Ehl-i beytdendir. Beyâz, çok güzel idi. Hicretden onüç sene önce, Mekkede tevellüd, onbirinci [11] senede yirmidört yaşında vefât etdi. Hasen, Hüseyn ve Muhsîn adında üç oğlu ile Ümm-i Gülsüm ve Zeyneb adında iki kızı oldu. Resûlullahın soyu, Fâtımadan türedi. Zeyneb, Abdüllah bin Ca’fer Tayyâr ile nikâhlanıp, Alî ve Ümm-i Gülsüm ve zürriyyetleri oldu. Bunlara (Şerîf-i Ca’ferî) denir. 59, 60, 349, 519, 575, 740, 752, 919, 1008, 1063, 1064.

317 —  FÂTIMA BİNTİ ESED “radıyallahü anhâ”: Ebû Tâlibin zevcesi, Alî, Ukayl ve Ca’fer Tayyâr hazretlerinin annesidir. Mekkede müslimân oldu. Medîneye hicret etdi. Resûlullaha annelik etdi. Çok iyi bakdı. Medînede vefât etdi. Resûlullah nemâzını kıldırdı. Elleri ile kabre koydu. 449.

318 — FÂTIMA SULTÂN “rahmetullahi teâlâ aleyhâ”: Üçüncü Ahmed hânın kızıdır. [1140] da Bâb-ı âlîde bir câmi’ yapdırmışdır. İbrâhîm pâşanın zevcesi idi. 1145 [m. 1732] de vefât edip, Turhan sultân türbesinin hâricine defn edildi.

319 — FÂTIMA SULTÂN “rahmetullahi teâlâ aleyhâ”: Yâvuz sultân Selîm hânın kerîmesidir. Topkapıda, zevci kara Ahmed pâşanın câmi’ine yakın (Fâtıma sultân mescidi)ni yapdırmışdır. Kara Ahmed pâşanın yapdırdığı (Topkapı câmi’i), (Pazartekke mescidi)nin yanındadır. Ahmed pâşa dokuzyüzaltmışiki 962 [m. 1554] senesinde şehîd edilince, inşâsı yarım kalmışdı. Dokuzyüzyetmişikide [972], kardeşi Rüstem pâşa temâmlamağa başladı. Yedi senede temâm oldu. Ahmed pâşa câmi’i yanındaki türbededir. Zevcesi Fâtıma sultân, bu türbenin yanındadır.

320 — FAYSAL: Sü’ûdî devlet reîslerindendir. İkinci Abdül’azîzin oğludur. Kardeşi Sü’ûd müsrif hareketleri ile memleketi felâkete götürdüğünden, 1384 [m. 1964] de tahtdan indirildi. Yerine, ellisekiz yaşındaki Faysal geçdi. 1977 de, serâyında yeğeni tarafından öldürüldü. Yerine kardeşi Hâlid geçdi. Hâlid de, 1402 [m. 1982] de öldü. Yerine kardeşi Fahd geçdi. 1060, 1174.

321 — FEHÎM-İ ARVÂSÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Sekizyüzonbirinci [811] numarada, seyyid Fehîm kelimesine bakınız!

322 — FENÂRÎ ŞEMSÜDDÎN “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin Hamza, Osmânlı şeyh-ul-islâmlarının birincisidir. 751 de tevellüd, 834 [m. 1431] de vefât etmişdir. Bursada, Keşiş dağı eteğindeki mescidi yanındadır. Din ve fen bilgilerinde, zemânının en meşhûru idi. Çok talebe yetişdirdi. Kütübhânesinde onbinden fazla kitâb vardı. Tesavvufda yüksek dereceye kavuşmuşdu. İki oğlu da, kendisi gibi âlim idi. Soyundan Alî bin Yûsüf, Akserâyda vatan caddesindeki kiliseyi câmi’ yapmışdır. İmâmı, Îsâ efendi, câmi’e çok vakf yapdığından, (Fenârî Îsâ) mescidi denilmişdir. Bursada kâdî iken 903 de vefât etmişdir. Ahfâdından Muhyiddîn bin Muhammed Fenârî, onüçüncü şeyh-ul-islâm olup, Beykoza bağlı (Dere-seki)de ve Rumeli-hisârında birer mescid yapdırmış, dokuzyüzellidört [954] de vefât etmişdir. Eyyûb sultândadır. 1124, 1146, 1164.

323 — FERİDÜDDÎN-İ ATTÂR “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin İbrâhîm, Sôfiyye-i aliyyedendir. (Mantık-ut-tayr) kitâbında, tesavvufu kuşlar ağzından anlatmakdadır. Fârisî (Tezkiret-ül-Evliyâ)sından bir kısmı (Hakîkat Kitâbevi) tarafından (Akâid-i Nizâmiyye) içinde tab’ edilmişdir. [513] de Nîşâpûrda tevellüd, 627 [m. 1230] de Cengiz askeri tarafından, orada şehîd edildi. Babası attâr idi. Ya’nî, ilâc, esans satardı. 312.

Ferîdeddîn-i Genc-i şeker başkadır. Sekizyüzellibirinci [851] sırada Şeker Genç ismine bakınız!

324 — FERİŞTEH OĞLU: Hurûfî babalarındandır. Hurûfîliğin kurucusu olan Fadlullah-ı Hurûfînin müridlerindendir. Adı Abdülmecid İzzeddîndir. 874 [m. 1469] de öldü. Hurûfî dedelerinin dinden çıkmalarına sebeb olan (Aşknâme) kitâbını yazmışdır. 500, 1099.

325 — FETH-İ MÛSULÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Babası Alî efendidir. Bişr-i Hâfînin arkadaşı idi. 220 [m. 835] senesinde Bağdâdda vefât etdi. 689.

326 — FEYZULLAH EFENDİ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Erzurumludur. Şemseddîn-i Tebrîzî soyundandır. Osmânlı şeyh-ul-islâmlarının kırkaltıncısıdır. Edirnede 1115 [m. 1703] senesinde şehîd edildi. Medrese, kütübhâne, mektebler yapdırdı. Feyzullah Erzincânî 1323 [m. 1905] de vefât etmişdir. 579.

327 — FİHR: Resûlullahın onbirinci babasıdır. Mâlikin oğlu, Gâlibin babasıdır. Fihr, avuc dolusu taş demekdir. İsmi Kureyşdir. Bunun soyundan olanlara (Kureyşî) denir. Kureyş, köpek balığı demekdir ve cem’ olmak ve toplanmak demekdir. Hac için Mekkede toplandıkları için Kureyş denildi. 390, 1128.

328 — FİR’AVN: Eski Mısr hükümdârlarına verilen ismdir. Yirmialtı Fir’avn sülâlesi vardır. Her sülâlede çeşidli Fir’avnlar asrlarca hükümdârlık etdi. Çoğu, insanları kendilerine tapındırdı. Mûsâ “aleyhisselâm” zemânındaki Fir’avn, Muharrem ayının onuncu günü, askeri ile birlikde bahr-i ahmerin Süveyş kısmında boğuldu. Îmânı kabûl olmadı. 105, 356, 452, 525, 640, 641, 695, 850, 1105, 1151.

329 — FÎRÛZÂBÂDÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Muhammed bin Ya’kûb, (Kâmûs) lügâtini yazmışdır. Îrânda Şîrâzın cenûbunda, Fîrûz-âbâdda, 729 [m. 1329] da tevellüd, 816 [m. 1414] da Yemende Zebîdde kâdî iken vefât etdi. Tefsîr, hadîs, fıkh ve lügât âlimi idi. Yıldırım ve Tîmûr ile görüşüp ihsânlarına kavuşdu. 390, 1070.

330 — FÎRÛZ ŞÂH “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Delhîde hükm süren Tuğluk sülâlesindendir. [752] de tahta çıkdı. Çok âdil idi. Bendler, barajlar, kal’a ve mektebler yapdı. Çeştiyye meşâyıhından Kutb-ı zemân Celâl-i Buhârînin halîfesi idi. Mürşidinin emri ile Serhend şehrini yapdı. 790 [m. 1388] da, seksen yaşında vefât etdi. Yapdırdığı su yolu, Serhend kısmını sulamakdadır. İkiyüzkırk kilometre uzunluğundadır. Geçdiği yerleri sulamakdadır. 1129.

331 — FUDAYL BİN IYÂD “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Evliyânın büyüklerindendir. [107] de tevellüd, 187 [m. 803] senesinde Mekkede vefât etdi. Sırrî-yi Sekatînin mürşidlerindendir. (Hicâb-ül-aktâr) kitâbı Pârisdedir. 91, 497, 692, 842.