Günlük hayatta kullanılan, kolonya, ,sampuan, krem, parfüm, ispirto ve bunun gibi maddelerde belli oranlarda alkol bulunmaktadır. Bunlar namaza mani midir? Abdesti bozarlar mı?

Kolonyanın ve bu gibi maddelerin pis olup olmaması, içkinin (hamr) pis olup olmamasıyla ilgili bir mes'eledir. Bilindiği gibi dinimizde içki (hamr), aklı koruma gayesiyle haram kılınmış ve büyük günahlardan sayılmıştır. Içkiden bahseden ayetlerin sonuncusunda şöyle buyurulur: "Ey iman edenler! Içki, kumar, putlar, kısmet çekilen zarlar hep şeytan işi pis şeylerdir. Içki ile kumarda, şeytan sırf aranıza düşmanlık ve kin sokmayı ve sizi Allah (cc)'ı anmaktan ve namaz kılmaktan alıkoymayı ister. Artık vazgeçiyorsunuz değil mi?" (Mâide(5) 90-91). Görüldüğü gibi burada içki (hamr) "pis" diye nitelendirilmiştir. Konumuzla ilgili birinci önemli nokta budur. Içkinin "pis" olduğunu kabul edersek, neyin içki (hamr) olduğu mes'elesi karşımıza çıkar. Ikinci önemli nokta da budur. Bunların izahına geçmeden şu hususu da hatırlatmakta yarar vardır: İslam'ın yasakladığı içki, en geniş anlamıyla "hamr", yani sarhoş eden alkoldür, yoksa her çeşidiyle "alkol" değildir. Binanaleyh, sarhoş etmeyen alkol türleri varsa ki, bildiğimiz doğru ise metil-alkol böyledir, onlar haram içki sınıfına girmezler, yani "hamr" değillerdir. Ayrıca bir şeyin pis olması ile içilememesi ayrı ayrı şeylerdir. Onun için içilemeyen her şey pis demek değildir. Bu yüzden eski ve yeni bazı alimler içkinin (hamr) içilmesi haram olmakla beraber kendisi pis değildir, üste-başa bulaşması namaza mani olmaz, kanaatindedirler. Meselâ, eskilerden Rabî'a, Leys b. Sa'd, Imam Şafiî'nin arkadaşı el-Müzenî, sonrakilerden de bazı Bagdat ve Kayravan alimleri (Kurtubi, VI/288), daha sonra da San'ânî, Sevkânî (Es-Şeylü'l-Cerrâr, I/35-36) ve Sıddık Hasan Han (Karaman, Meseler, I/312) bunlardandır. Çok azınlıkta kalan bu alimler delil olarak şunu söylerler: Ayet'te içkiye "pis" (rics) denmesi onun maddî pislik olduğunu değil, manevî pislik olduğunu anlatır. Keza haram kılındığı zaman Medine sokaklarına dökülmesi de temiz olduğunu gösterir (Kurtubî, agk.). Çünkü pis olsaydı sokakların onunla pisletilmesine müsaade edilmezdi. Bu alimlerin çok azınlıkta olmaları bir yana, görüldüğü gibi, tutundukları deliller de güçlü değildir. Bu yüzden, "Müctehid imamlar, içkinin (hamr) haram ve pis olduğunda icma (görüş birliği) halindedirler"(Ebu Abdillah, Rahmetü'1-üme, 373) denmiştir. Çünkü:1. Içkinin (hamr) pis oluşu "rics" kelimesiyle ifade edilmiştir. Arapçada "rics", pis koku, dışkı ve kazurat yanında hem maddî hem manevî pislik için, "ricz" ceza için, "riks"de maddî pislik için kullanılır. Kastedilen sadece manevî pislik olsaydı "rics" kelimesi seçilmezdi.(Kurtubî, VI/287-288)2. Rasûlüllah (sav)'a müşriklerin kaplarından yemek yeme sorulduğunda, yıkayın sonra yiyin, buyurmuşlardır. Onlar bizden ayrı olarak içki ve domuz eti kullandıklarına göre, kaplarının yıkanması bunlardan dolayı istenmektedir, demek ki, bunlar pistir.(agk.)3. Ayet'te içkiden (hamr) mutlak olarak "kaçınılması" istenmiş, sadece. "içmeyin", denmemiştir. Kaçınmak hem içmemek, hem de ona bulaşmamakla olur.(Kurtubi, VI6289)

"Hamrın" pis olduğunu cumhura (fıkıhçıların kahir ekseriyetine) göre böylece tesbit ettikten sonra neye "hamr" dendiğini de öğrenirsek, baştaki mes'elemizin cevâbı ortaya çıkmış olur.

Imam Ebu Hanîfe ile bazı Kûfe alimlerine göre "hamr" sadece üzümden yapılan ve pişirilmeden, bekletilip keskinleşerek köpük atan sarhoş edicinin adıdır. Diğerlerine "nabîz" denir. Hemen hemen diğer bütün fıkıhçılar ise her sarhoş edicinin "hamr" olduğu görüşündedirler. Çünkü:

1. Her sarhoş edicinin "hamr" ve haram olduğunu söyleyen değişik hadisler ve rivayetler vardır.(Örnek olarak bk. Müslim, esribe 73; Ebu Davûd, Esribe 5; Tirmizî, Esribe 1)

2. Enes Hadisinde: "Içki haram kılındığında üzümden çok az içki (hamr) yapılıyordu. Içkilerimiz (hamrlarımız) genellikle yaş ve kuru hurmadandı"(Müslim, Esribe 7,8) denir ki, burada hurmadan yapılana da "hamr" adı verilmektedir.

3. Ibn Ömer Hadisinde: "Içki (hamr) yasağı indiginde o, beş şeyden yapılıyordu: Üzüm, hurma, buğday, arpa ve Mısır. Hamr aklı örten (mahmurlatan) şeydir."(Buhâri, Tefsir (5) 10, Esribe 2; Müslim, Tefsir 33, 34; Ebu Dâvud, Esribe 1; Nesdi, Esribe 20, 24, 46) denir ki, bu konuda bu çok daha açıktır.

4. Bir önceki hadiste de geçtiği gibi, kelime manası itibariyle "hamr", örtmek, kapatmak demek olduğundan, sözlük anlamı itibariyle aklı örten, yani sarhoş eden her şeye "hamr" denmelidir. Fahruddin Râzî bunu bu anlamda en güçlü delil sayar ve, "bunu bir çok hadisin desteklediğini de düşünün" der.(Fahruddin Râzî, VI/43)

5. Içki ile beraber kumarı da yasaklayan ayette, bu yasağa illet olarak (ya da hikmet olarak), şeytanın bunlarla insanlar arasına düşmanlık ve kin sokması gösterilmiştir. Bu da her sarhoş edicide bulunduğuna göre, hiç bir konuda birbirlerinden farkları olmamalıdır.

6. Yine aynı ayetle kumar yasaklanmış ve alimler buradan hareketle her türlü kumarın haram olduğunda icma etmişlerdir.(Kurtubî, NI/52) Binaenaleyh, içki hakkında da aynı şey düşünülmelidir. Zaten "çoğu sarhoş eden şeyin azı da haramdır"(Ebu Davûd, Esribe 5; Tirmizi, Esribe 3; Nesai, Esribe 25. Ibni Mace, Esribe,10) hadisi vardır. Üç mezhebin görüşü bu olmakla beraber, Hanefi mezhebinde de fetva verilen görüş budur.(Elmalılı, N/763)Bunlar ve benzeri birçok hadisle sarhoş eden her şeye "hamr" dendiğini, hamrın ise cumhura göre pis olduğunu öğrenmiş olunca, sarhoş etme özelliği olan kolonya, ispirto vb. alkollerin cumhura göre pis ve haram olduğu ortaya çıkar. Ancak Hanefîler ve özellikle de Imâm Azam ve Ebu Yusuf (bu konularda Imam Muhammed genellikle diğer mezheplerde olduğu gibi düşünür) mes'eleyi adeta bir kimyager edasi ile tahlil ve tasnîfe tabi tutmuşlar ve meşrubat cinsini özelliklerine göre yedi ayrı gruba ayırmışlardır. Onların da bu konudaki delil ve izahları hafife alınacak ve yabana atılacak gibi değildir. Imâm Serahsî'nin E1-Mebsût'una (XXIV/2 vd) ve Imam Kâsânî nin Bedâyi'ine (V/112 vd) bakanlar bunu açıkça görebilirler. Onların tasnifine göre:

l. Şarap (hamr) çiğ yaş üzüm suyunun, kabarıp keskinleşerek köpük atmış halidir. (Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre hamr olabilmesi için köpük atması şart değildir). Bu, bütün imamlara göre kaba (mugallaza) pisliktir. Bir dirhem miktarından fazla miktar namaza manidir.(Kasânî, VI/113)

2. Yaş ve kuru hurmadan ve kuru üzümden yapılan içkiler (şeker, fadîh, nakî). Bunlar da aynen şarap gibi kaba pisliktirler. Pis olmadıklarına dair bir rivayet de vardır. Ebu Yusuf a göre ise (hafif pislik olup) sadece fazla miktarı namaza manidir. (Kasâni, VI/I15)

3. Yedi grup içkinin geriye kalanları ise-sarhoş edenlerini içmek haram olsa dahi-pis olmayıp, namaza mani değildirler.

Bütün bu söylediklerimizden çıkaracağımız sonuç şu olabilir Üzüm ve hurmadan yapılan alkollü (sarhoş edici) içkiler ittifakla haramdır ve pistir.Hanefî Mezhebinin dışında kalan mezheplere göre çoğu sarhoş eden her içkinin azı da haramdır ve pistir.Hanefi Mezhebinde, özellikle Ebu Hanîfe ve Ebu Yusufa göre üzüm ve hurma dışındaki şeylerden yapılan içkiler, sarhoş edenlerini içmek haram olsa bile, pis değildirler.Şimdi tekrar sizin sorunuzu ele alırsak: Kolonya, ispirto, şampuan, esans, mürekkep, parfüm, krem vb. sıvılar üzüm ve hurma dışında bir şeyden yapılıyorlarsa ki, şu anda hepsinin öyle olduğunu sanıyorum-veya bu iki şeyden yapılsa dahi sarhoş edici alkol ihtiva etmiyorlarsa bu iki imama göre pis değildirler, namaza mani olmazlar. Alkol ihtiva etmeleri halinde diğer bütün imamlara göre pistirler. Bu durumda müslümanların önünde iki yol vardır:

1. Ya bunlardan dahi kaçınmayı başarabilen birisi ise takvaya ve ihtiyatli olana sarılıp cumhurun (müctehitler çoğunluğunun) yoluna girmek, "Şüpheli olanı bırak, olmayana git".(Buhari, Buyû' 3; Timizî, kiyâme 60; Müsned, NI/153) "Helâl da, haram da bellidir... Arada şüpheli şeyler vardır. Onlardan sakınan dinini ve ırzını korur".(Buharî, Ima 39, Buyû' 2; Müslim, Müâkât 107,108; Ebu Dâvûd, Buyû' 3; Tirmizi, Buyû' 1; Neshâi, Buyû' 2 Müslim, Müsâkât 107,108; Ebu Davûd, Buyû'3; Tirmizî, Buyû'1; Nesâi, Buyû' gi, Kudât 11; InMce, Fiten,14) hadislerini ölçü edinmek.

2. Veya; bana Imam Azam ve Ebu Yusuf'un bu görüşte olması yeter. "Dinde kolaylık vardır"(Buharî, Iman 29; Nesai, Iman 28; Müsned, V/69) buyurulmuştur. "Umumî belvâ" (kaçınılmaz derecede yaygın) hal almış şeylerde, cevaz kapısı varsa caiz demek daha evlâdır." "Zamanımız şüpheli şeylerden kaçabilme zamanı değildir."(Ibn Nüeym, el-Esbah, N/108 (Hamevi ile birlikte)) diyerek bu tür sıvılardan kaçınmamak. Her ikisine de bir şey denilemez. Görüldüğü gibi mes'ele biraz daha fertlerin Islâmî titizlikteki dereceleriyle alakalıdır. Ancak şunu da belirtmek gerekir: Bu tür sıvıların kolonya ve ispirto (etil-alkol) dışındakilerinde alkolün diğer maddelerle yeni terkipler Nitekim Merhûm Elmalının şu sözleri bunu doğrular: "Üzüm şarabı ve bundan mamul olan müşkirat aynen necistir. Öbürlerinin ise necis olması şüphelidir. Meselâ üzerine şarap ve şampanya ve arak (raki), konyak dökülmüş olanlar her halde yıkamadıkça namaz kılamazlar. Lakin üzüm şarabından mamül olmayan, ispirto, bira vesair müşkirat içilemezse de elbiseye veya bedene sürülmesi de namaza mani olur diye iddia edilemez." (Tefsir N/762-763); Allâme M. Zahidü'1-Kevserî de, Hayrettin Karaman Bey'in kendi arşivindeki bir mektup suretinden aktardığına göre "Uzun sözün kısası; ispirto Ebu Hanife'ye göre necis (pis) değildir. Imam Azam'ın kavli, çoğunca böyle cankurtaranlık yapar. Kokuya konması ve elbiseye dokunması zarar vermez" der. (I.I. Günün Meseleleri I/314) Abdulfettâh Ebu Gudde Hoca da bunu destekler mahiyette şunları aktarır: "Dürr-ü'1-Muhtâr'da Allâme Hisni'nin şu sözü nakledilir: Hamrin (şarabın; dışındaki sarhoş edicilerde üç rivayet vardır:1. Kaba pisliktirler. 2. Hafif pisliktirler. 3. Temizdirler. Hafif pislik olduğunu söyleyen rivayete göre, sürüldükleri elbisenin veya bedenin dörtte birinden az olmaları halinde bu bağışlanır. Değerli Alim Ahmed ez-Zerkâ temiz olduklarını esas alır ve öyle fetva verirdi. Üstadımiz Allame Kevseri de şarap dışındaki sarhoş edicilerin (ispirto gibi) kullanılmalarının caiz, içilmelerinin haram olduğunu söyler ve Imam Ebu Hanife'nin mezhebinin bu olduğunu zikrederdi. Bu iki değerli alimin fetvalarında insanlar için kolaylık ve müsamaha olduğu açıktır. Çünkü bu tür maddeler bu gün hayatın bir çok sahasına girmişlerdir. Ama, şüphesiz kaçınabilenlerin bunlardan uzak durması da güzel bir şeydir. Çünkü temiz olup olmadıkları konusunda alimlerin ihtilafı vardır." (Fethu-bâbi'1-inâye I/258 dipnotu). oluşturup (istihale, kimyasal tepkime) sarhoş edicilik özelliğini kaybetmesi kuvvetle muhtemeldir. Başta da söylediğimiz gibi, bileşiminde alkol olduğu yazılan ya da söylenen her şey haram ve pis demek değildir. Bu tür maddelerin tahlili konusunda müslüman kimyacılara ihtiyacımız vardır.

Kolonya içinde alkol maddesi bulunduğundan necisdir. Üzümden imal edilmiş olan şarap ile diğer maddelerden imal edilmiş şekr veren her türlü rakı ve alköllü şeyler arasında fark yoktur, hepsi necistir. Bir yere isabet ederse onu yıkamak icab eder. Şafi'i mezhebinde asla buna cevaz veren olmamıştır. Onu kullanan kimse günahkar olduğu gibi vücut ve elbisesinde değdiği yeri yıkamadan namaz kılarsa namazı batıldır.

Hanefi mezhebinde üzümden imal edilmiş olan şarap kesinlikle necistir. Başka maddelerden imal edilmiş olan alkollü madde hakkında üç görüş vardır.

1- Şarap gibi necaset-i muğallazadır.

2- Necaset-i muhaffafadır.

3- Tahirdir.

En kuvvetli görüş şarap gibi olması görüşüdür.

Binaenaleyh Şafi'i olan kimsenin kolonyayı asla kullanmaması gerekir. Hanefi mezhebinde fetva var ise de Hanefi'nin de ondan sakınması daha evladır.