Evlenme sonucu meydana gelen akrabalarla evlenme yasağı.
Sıhriyete dayanan haramlık. Sıhriyet, eşlerden
birini diğerine bağlayan hukuk; bir râbıtadır.
Sonradan boşanma veya ölüm sebebiyle evlilik sona erse bile sıhfi
akrabalık devam ettiği için, bu, mutlak bir evlenme engeli teşkil
eder.
Kur'ân-ı Kerîm'de evlenme engeli doğuran sıhrî hısımlar
dört gruba ayrılır. Üvey kızlar; Bir erkeğin
evlendiği kadının, başka kocadan olma
kızları, oğlunun kızları yahut
kızının kızları bulunursa, üvey baba bunlarla
ebedî olarak evlenemez."... Kendileriyle zifafa girdiğiniz
karılarınızdan olup himayelerinizde bulunan üvey kızlarınızla
evlenmeniz size haram kılındı" (en-Nisâ, 4/23). Bu
engelin doğması için üvey baba ile, kızın
annesinin cinsi temasta bulunması veya sahîh halvetin olması
gerekir.
Kayın vâlideler: Bir erkek evlendiği kadının
anası ve nineleri ile ebedî olarak evlenemez. Kendi evliliği
boşanma veya ölümle sona erse bile engel devam eder. "...Eşlerinizin
anneleri.. . ile evlenmeniz size haram kılındı"
(en-Nisâ, 4/23).
Baba ve dedenin kızları: Bir kimse babasının ve
dedelerinin karısı ile, yani üvey ana ve nineleriyle
evlenemez. "Babalarınızla evlenmiş olan
kadınlarla evlenmeyin. Ancak (Câhiliyyet devrinde geçen) geçmiştir.
şüphe yok ki o, bir hayasızlıktı" (en-Nisâ,
4/22). Bir kadının üvey baba ve dedeleriyle evlenmemesi
hususu ilk maddede incelenmişti .
Gelinler: Bir kimse oğlunun karısı veya
torunlarının karısı ile evlenemez. Âyette;
"Kendi sulbünüzden gelmiş oğullarınızın
karısı sizlere haram kılındı" (en-Nisâ,
4/23) buyurulur. Buna göre himaye veya evlatlık maksadıyla
alman çocuklarla, himayeye alan arasında bir evlenme engeli
doğmayacağı gibi, himayedeki bir erkeğin
karısı ile himaye eden arasında da sıhrî bir hısımlık
doğmaz.
İslâm hukuku temelde evlatlık müessesesini kabul etmemiştir.
Câhiliyye devrinde evlât edinme çok yaygındı. Evlât
edinen, evlatlığının karısıyla
evlenemiyordu. Kur'ân yerleşmiş bu cahilî adeti ilelebed
kaldırmak, Allah'ın rızasına uygun olanı
yerleştirmek için Hz. Zeyd'in boşadığı
hanımı Zeyneb'i Hz. Peygamber'e nikahlamıştır.
Diğer yandan zina ile sihrî evlenme engelleri doğar
mı? Bu konuda iki görüş vardır: Ebû Hanîfe'ye göre,
zina aynen evlilik gibi sihrî hısımlık meydana getirir.
Çünkü nikâh cinsî temas anlamına gelir. Bunun meşrû veya
gayr-i meşrû olması arasında bir fark yoktur. Hatta, bir
kadını yalnız şehvetle öpmek veya okşamak,
tenasül uzuvlarına bakmak evlenme yasağı doğurmaya
yeterli sayılır. Aynı şey kadın için de
geçerlidir. Böylece bir erkek bir kadınla zina edince, bu
kadının annesi, ninesi... ile kızı ve kız
torunları zina eden erkeğe haram olur. Aynı şekilde,
zina eden kadın da, zina ettiği erkeğin usûl ve furûu
ile evlenemez. Ahmed b. Hanbel ile İmam Mâlik'ten bir rivâyete
göre de zina sıhrî hısımlık meydana getirir.
İmâm Şâfiî ve İmam Mâlik'ten diğer bir rivâyete
göre, zina, sıhrî hısımlık doğurmaz ve
dolayısıyla bir evlenme engeli meydana getirmez. Çünkü
nikâh akit anlamındadır. Bu bakımdan, bu husustaki
nassların akitle ilgisi olmayan gayri meşrû ilişkilerin
şümûlü yoktur. Diğer yandan haramın, helalı haram
hale getirmeyeceği hadisle sabittir. Sıhrî hısımlık
eşler için bir nimet ve kolaylıktır. Daha önce hiç
görüşüp tanışmayan kimselerin samimiyetle ve bir
âilenin fertleri olarak görüşmelerini sağlar. Onları
çeşitli fitnelerden korur. Zina edenlerin ise bu sıhrî hısımlık
nimetinden yararlandırılması düşünülemez. Bununla
birlikte Şâfiîlerde bu çeşit sıhrî hısımlarla
evlenmek mekruh sayılmıştır (es-Serahsî,
el-Mebsût, IV, 204 vd.; el-Cassas, Ahkâmü'l-Kur'ân, ll, 137; eş-Şîrazî,
el-Muhezzeb, l l, 45; eş-Sevkânî, Neylü'l-Evtâr, VI, 57;
el-Mevsılî, el-İhtiyâr, 111, 88; Bilmen, Astilâhât-ı
Fıkhiyye Kâmusu, II, 97; Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm
Hukuku, İstanbul, 1983, s. 215. 216).
İslâm'da evlilik dışı cinsî yakınlaşmanın
evlenme engeli doğurması, yüksek ahlâkî düşüncelerle
kabul edilmiştir. Aile fertleri arasına fitne sokacak ve
onları bunalıma itecek davranışlar
yasaklanmıştır. Diğer yandan yakın akraba ile
evlenmenin tıbbî ve fizyolojik zararları düşünülürse,
aynı tehlikenin zina mahsulü çocuklar hakkında da söz
konusu olduğu anlaşılır .
Evlilik dışı ilişkilerden bir evlenme
yasağı doğacağı görüşü modern hukuka
girmemiştir. Evlilik dışı çocuğun nesebi,
babanın çocuğun kendisinden olduğunu kabul etmesi, hâkimin
çocuğun babaya ait olduğuna karar vermesi sonucu babaya
bağlanırsa, evlenme engeli doğabilir.