İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

İSTİNŞÂK

Abdest veya gusül sırasında buruna üç defa su çekme; şiddetle koklama, koklatma. Buruna su çekilmesi gusül abdestinde farz; normal abdestte ise sünnettir. Guslün farzları ağız ve burna su vermek ve bedenin tamamını yıkamak olmak üzere üçtür.

Kur'an-ı Kerîm'de; "Eğer cünüp iseniz iyice temizlenin" (el-Mâide, 5/6) buyurulur. Gerçekte guslün rüknü; suyun bir güçlük olmaksızın ulaşabileceği bütün bedeni bir defa yıkamaktan ibarettir. Bedende herhangi bir kuru yerin kalmaması şarttır. Ayet, "bedeninizi iyice yıkayınız" demektir. Beden kelimesi, insanın dış ve iç kısımlarını ifade eder. Bu yüzden suyun zorluk olmaksızın ulaşabildiği ağız ve burnun içi de beden kapsamına girer. Mazmaza (ağza su alma) ve istinşâk (buruna su alma)'ın gusülde farz olmasının sebebi budur.

Abdestin farzlarından birisi olan; "Yüzlerinizi yıkayınız" (el-Mâide, 5/6) emri ise, ağız ve burnun içini kapsamına almaz. Çünkü yüzü yıkarken, ağız ve burnun içine suyun kendiliğinden girmesi mümkün olmaz. (el-Kâsânî, Bedâyîu's-Sanâyi', Beyrut 1402-1982, I, 34, 35).

Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Sizden biriniz abdest aldığı zaman burnuna su çekip sümkürsün (istinşâk yapsın)" (Buhârî, Vüdû', 25, Savm, 98, Bedü'l-Halk, II; Müslim, Tahâre, 21, 22; İbn Mâce, Tahâre, 44; Mâlik, el-Muvatta', Tahâre, 3, 72). Bu duruma göre, abdestte istinşak yapmak sünnettir.

Buruna su verilirken şu hususlara dikkat edilmelidir.

a. Suyun önce ağza, ondan sonra buruna verilmesi ve dışarı atılması.

b. Üç defa su verilmesi.

c. Her defasında suyun yenilenmesi.

d. Oruçlu olmayan kimsenin burna su verirken mübalağa göstermesi. Yani su mazmazada boğaza iner, istinşakta burnun katı yerine kadar vardırılır. Böylece ağız ve burnun içerisi yıkanılmış ve kullanılacak suyun tadı ve kokusu anlaşılmış olur (Mehmed Zihnî, Ni'met-i İslâm, İstanbul 1324, s. 82-83).

İmam Şafiî'ye göre mazmaza ve istinşak gusülde de, abdestte de sünnettir. Ahmed b. Hanbel'in ilk görüşü de böyledir. Başka bir rivayete göre ise, İbn Hanbel mazmaza ve istinşakın gusülde de abdestte de farz olduğu görüşündedir (Sahîh-ı Müslim Terc. ve Şerhi, Terc. A. Davudoğlu, İstanbul 1978, II, 825, 826).

Şâmil İA