İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

EBÛ'L-BEŞER

İnsanların babası. Hz. Âdem*in künyesi. Ebû'l-Beşer, "eb" ve "elbeşer" kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen bir terimdir. Eb, lügatta baba demektir. Ayrıca; dede, amca, birşeyin sahibi ve yeni birşeyi icâd eden veya tamir edene de denir. "el-beşer" ise, insan anlamına gelmektedir. Bir tek kişi hakkında söylendiği gibi, insan topluluğuna da denir. Bunda erkek ve kadın ayrımı yoktur.

Buna göre Ebû'l-Beşer; insanların babası anlamına gelen Arapça bir terimdir. İlk insan ve ilk peygamber Hz. Âdem (a.s.)'ın künyesidir. İslâm kaynakları Hz. Âdem'i ilk insan olarak kabul eder. Kur'ân-ı Kerim'in çeşitli sûrelerinde geçen değişik âyetler bu gerçeği ifade etmektedir. İnsanlara hitap eden ve onların bir nefisten yaratıldığını (en-Nisâ, 4/1) ve Hz. Âdem'in topraktan halkedildiğini beyân eden âyet-i kerimelerde (Âl-î İmrân, 3/59) onun ilk insan olduğu anlatılmaktadır.

Ebû'l-Beşer lâfız olarak Kur'ân-ı Kerîm âyetlerinde geçmez. Yalnız, bu terkibin Hz. Peygamber (s.a.s.)'in hadis-i şeriflerinde geçtiğini görüyoruz. Bunlardan biri şöyledir: Ebû Hüreyre naklediyor: "Bir gün Peygamber efendimizle bir dâvette idik. Kendisine, hayretini çeken bir but uzatıldı. Ondan bir parça ısırdı ve şöyle dedi: "Ben, kıyâmet günü insanların efendisiyim. Biliyor musunuz, Allah, yüksek bir yerde önce ve sonra ölenleri kimin vasıtasıyla toplayacak, bakan kişi onları görecek, çağıran duyacak ve güneş onlara yakın olacak. Bir kısım insanlar şöyle diyecektir: Siz başınıza gelenleri görmüyor musunuz? Rabbinizden şefâatinizi dileyecek birini aramıyor musunuz? O zaman bazıları, "Babamız Âdem diyecek. Hemen O'na koşacak ve şöyle diyecekler: "Ey Âdem, sen, EBÛ'L-BEŞER'sin. Allah seni, kudret eliyle yarattı. Sana rûhundan üfürdü. Meleklere emretti, sana secde ettiler. Ve Allah seni, cennette iskân etti. Rabbine bizim için şefâatte bulunur musun? Halimizi ve başımıza gelenleri görmüyor musun?" (Buhâri, el-Enbiyâ,3 ).

Hz. Âdem'e Ebû'l-Beşer dendiği gibi, Ebû'l-Halk (Müslim, İman, 322) ve Ebû'n-Nâs (Buhâri, Tevhîd, 24) da denilmektedir.

Hasan Fehmi KUMANLIOĞLU