İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

AFYON

Haşhaş bitkisinden elde edilen ve kullanan kişinin aklını perdeleyen, keyif verici olarak kullanılması halinde İslâm'ın yasakladığı uyuşturucu ve katı bir madde.

Afyon, "Papaver somniferum" adı verilen bir bitkinin "Kelle" tabiri kullanılan baş kısımlarından çizilmek suretiyle elde edilen bir "drog"tur (ilâç yapımında kullanılan bitkisel madde.) Afyon kozası uyuşturucu nitelikte değildir. Kozanın dış kabuğundaki lateks (süt) uyuşturucudur.

Bitkideki çiçek ve çentiklerin düşüşünden yaklaşık on gün sonra kapsüller özel bıçaklarla çizilir. Bu çiziklerden çıkan süt ham afyondur. Değişik kokulu ve acıdır. Bu süt pişirilip mayalanır ve işlenmiş afyon olur. Sigara gibi içildiğinde kuvvetli bir koku çıkarır. Baz morfin, eroin, kokain gibi alkaloitler de elde edilir.

Kur'an-ı Kerim'de insanı sarhoş eden şarap (hamr) yasaklanmış (el-Mâide, 5/90-91), diğer sarhoş edici sıvı veya katı içkilerden söz edilmemiştir .

Hz. Peygamber (s.a.s.) içki yasağını ilân ederken, içkinin hangi maddeden imâl edildiğine bakmamış, kullanan kimseyi sarhoş edip etmemesi ölçü olarak alınmıştır. İnsanlar arasındaki ismi ne olursa olsun ve hangi maddeden yapılırsa yapılsın, sarhoş eden her şey içkidir.

Hz. Peygamber'e bal, darı, arpa ve benzeri maddelerin mayalanmasından elde edilen içkinin hükmü sorulmuş, o şu cevabı vermiştir: "Her sarhoşluk veren şey içki (hamr)'dir. Her içki de haramdır" (Müslim, Eşribe, 73-75; Buhâri, Edeb, 80, Ahkâm, 22, Meğâzî, 60) "Çoğu sarhoşluk veren şeyin azı da haramdır" (Ebû Davud, Es* be, 5; Tirmizî, Eşribe, 3; Nesâi, Eşribe, 25)

Hz. Ömer, hilâfeti sırasında minberden halka, "Aklı perdeleyen herşeyin içki olduğu"nu ilân etmiştir (Yusuf el-Kardâvî, İslâm'da Helâl ve-Haram (Terc. Mustafa Varlı), İstanbul 1970, s. 77)

Bu delillere göre, insan aklını örten, ona temyiz gücünü kaybettiren her şey içki hükmündedir. İşte afyon da bu nitelikteki bir uyuşturucudur. Çünkü afyon kullanan kimse uzağı yakın, yakını uzak görür. Olağan şeylerden uzaklaşıp, olmayacak şeyleri hayal eder ve rüya âleminde yüzmeye başlar. Afyon ve benzeri uyuşturucu madde kullananlar, kendilerini, dinlerini, dünyalarını unutmak amacıyla uyuşturucu kullanırlar.

Diğer yandan afyon gibi uyuşturucular vücudu durgunlaştırır, sinirleri uyuşturur, sağlığı bozar, ruhî çöküntü yapar, tembellik meydana getirir. Ve kişiyi topluma faydasız kılar. Uyuşturucu maddeler, evler-ocaklar yıkar, aile fertlerinin rızkından keserek, onları yoksulluğa iterek, kendilerini zehirler.

Uyuşturucu maddelerin ortaya çıkıp yaygınlaştığı devirlerde İslâm âlimleri haram hükmü üzerinde görüş birliği etmişlerdir. Bu konuda İbn Teymiyye* şöyle der: "Keskin haşhaş otu sarhoş etse de etmese de haramdır. Fâcir olanlar neş'e ve zevk verdiği için onu kullanıyorlar. Bu aynı zamanda içkiyi beraberinde getirir. İçki düşmanlık meydana getirirken, afyon durgunluğa, zillete, karakter ve akıl bozukluğuna, şehvet kapısının açılmasına ve kıskançlığın kalkmasına yol acar. Bu yüzden afyonu az veya çok kullanmanın cezası, içki içmenin cezası gibidir. Bu da seksen değnektir . " (İbn Teymiyye, el-Fetâvâ, IV, 262 vd.) Hanefi mezhebinde hür olana seksen değnek, köleye kırk değnek vurulur. (İbn Abidin Terc, VIII, 237).

Afyon kullanan kimse bunu tedavi maksadıyla kullanmışsa yaptığı hukuki işlemler geçersiz kabul edilmektedir. Ancak bunu tedavi için değil de keyif vericiliğinden dolayı kullanan kimsenin yaptığı hukuki işler geçerli sayılmıştır. Yukarıda ifade edildiği gibi afyon aklı gidermektedir. Aklı yerinde olmayan kimse hukuki bir işlem yaptığında bu mutlaka kendi aleyhinde bir netice verecektir. Bu da onu cezalandırmak maksadıyla geçerli kabul edilmiştir.

Hamdi DÖNDÜREN