İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

VESK

Eklemek, bir araya getirmek, taşımak, kovmak. Bir fıkıh terimi olarak; Kûfeliler'e göre 200 kg'lık bir ağırlık ölçüsü, 60 sâ' tutarındaki ağırlık. At, araba, gemi ve benzerlerinin yükü demektir. Çoğulu "evsuk-evsâk ve vusûk" gelir.

Irak ekolüne göre 1 vesk = 60, sâ'- 6400 dirhemdir. 62400 x 3.200736 = 1.99725926400 gram eder. Bu da yaklaşık 200 kg olur (bk. Ömer Nasuhi Bilmen, İstilâhat-ı Fıkhıyye Kâmusu, İstanbul 1969 IV, 125 vd).

Vesk ölçeği tarım ürünlerinin nisabını belirlemede kullanılır. Ebû Saîd el-Hudrî (r.a)'ten rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Beş ukiyye'den az gümüşte, beş zevd'den az devede ve beş vesk'ten az hububatta zekât yoktur" (Buhârî, Zekât, 4; Müslim, Zekât, 1,3; Tirmizî, Zekât, 7). Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e göre, beş vesk'e yani yaklaşık bir tona ulaşmayan taneli bitkilerden ve insanların ellerinde bir yıl kadar kalmayan dayanıksız meyve ve sebzelerden öşür gerekmez (bk. el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi', 2. baskı, Beyrut 1394/1974, II, 53 vd.; İbnü'l Hümâm, Fethu'l-Kadîr,1. Baskı, Mısır 1316/1898, II, 4; İbn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid, Mısır, t.y. I, 245).

Ebû Hanîfe'ye göre ise insan eliyle öşür arazisinde yetiştirilen tüm tarım ürünlerine dayanıklı olup olmamasına ve miktarına bakılmaksızın öşür gerekir. O, bu konuda şu âyetin genel anlamına dayanır: "Kazandığımız iyilerden ve sizin için topraktan çıkardığınız ürünlerden zekât verin" (el-Bakara, 2/267). Burada ürünle ve miktarı ile ilgili bir ayırım yapılmamıştır.

Hamdi DÖNDÜREN