 |
 |
|
| |
|
|
a. Egosantrizm
Egosantrizm, "çocuğun çevresini
keşfettiği, bu çevrenin kendisi için yaratıldığı inancını taşıdığı ve
başka kimselere aldırış etmediği bir dönemdir."(108) Çocuğun kendisi ile
kendi dışında olanları ayıramadığı bu dönem(109), genellikle 2-6 yaşlarını
kapsamaktadır.(110)
Egosantrizm dönemindeki çocuk, dünyayı
yalnız kendi bakımından görmektedir. Ona göre, çevresindeki kişiler ve etrafındaki
eşyalar kendisi gibi düşünürler ve hissederler. Bundan dolayı inançları da
günlük tasavvur ve idraklerinden ayrı değildir.(111)
Çocuktaki egosantrik düşünceler zaman zaman
çeşitli şekillerde tezahür eder, çocuk konuşmalarında hep kendisinden bahseder,
oyuncaklarıyla başkalarının oynamasına izin vermez. Anne babasının yalnız
kendisiyle ilgilenmesini ister ve bu yüzden, yeni doğan kardeşini kıskanır, onu
istemez.
Çocuk egosantrizminin çeşitli tezahür
şekillerinden biri de, "Finalizm (Gayecilik)"dir. Çocuktaki finalizme göre
her şey insanın işine yaramak için yaratılmıştır ve her şeyin hayatta bir görevi
vardır.(112) Çocuğun bu tür bir düşünceye sahip olmasında yetişkinlerin rolü
küçümsenemez. Çünkü, gözünü açtığı andan itibaren bütün ihtiyaçları
büyükleri tarafından karşılanan çocuk, dünyadaki her şeyin kendisine hizmet için
yaratılmış olduğuna inanmakla pek hatalı sayılmaz. Son çocukluk yıllarına kadar
devam eden bu düşüncenin tesiriyle, çocuk her şey hakkında pratik bir şekilde akıl
yürütmektedir. Meselâ, "Güneş bizi aydınlatmak için yaratılmıştır.";
"nehir, üzerinde kayıkla gezmek için akmaktadır."(113)
İnsana yaratılıştan bu tür duyguların
verilmiş olması dikkat çekicidir. Acaba insanın, kendisine çeşitli nimetler sunan
yaratıcısını araması mı istenmiştir? Yoksa, her şeyin olduğu gibi, bu dünyaya
gönderilişin de bir gayesi olduğu düşüncesine, bir yönlendirme mi vardır?
Kur'ân-ı Kerîm'de insanoğlunun egosantrik duygularına hitap eden pek çok ayetin
varlığı da dikkat çekicidir. Allah Teâlâ,
"Ademoğlunu şerefli kılarak, onların
karada ve denizde gezmelerini sağladığını, temiz nimetlerle onları
rızıklandırdığını"(114) bildirirken; başka birçok âyette ise, "İnsan
için yeryüzünde ve gökyüzünde olan her şeyi; Güneş'i, Ay'ı, yıldızlan, denizi,
geceyi, gündüzü, nehirleri... müsahhar (faydalanılabilir) kıldığından(115)
bahsetmektedir.
108. Alaylıoğlu-Oğuzkan, age,
s. 27.
109. Mithat Enç, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ank. 1974, s. 30.
110. Refia Şemin, Karakter Formasyonu, İst. 1968, s. 17; A. Oğuzkan
Eğitim Terimleri Sözlüğü, Ank. 1974, s. 25.
111. Pazarlı, Din Psikolojisi, s. 24; A. Vergote, Çocukta Din. (çev.
E. Fırat) AÜIFD. XXII, 323.
112. Jacquin, age, s. 79
113. Jacquin, age, s. 45.
114. İsrâ, 17/70.
115. Ra'd, 13/2; İbrahim, 4/32, 33; Nahl, 16112, 13, 14; Hacc, 22/65.
Dr.Mehmed Emin Ay
| |
|
|